Linux’ta dosya izinleri, dosyalara ve dizinlere kimlerin erişebileceğini ve bu erişimin nasıl olacağını belirler. Bu izinler, owner, group ve others için read write ve execute olmak üzere farklı kombinasyonlarla tanımlanabilir. Bu kombinasyonlar harflerle ya da rakamlarla yönetilebilmektedir. İlk bakışta karmaşık gibi görünse de oldukça basit ve anlaşılır bir düzen mevcuttur.
1. Harflerle İzinler –Dosya İzinlerinin Sembolik Gösterimi Gösterimi
Linux’ta her dosya ve dizin için üç tür izin vardır:
- Read (r): Dosyanın içeriğini okuma veya dizindeki dosyaları listeleme izni.
- Write (w): Dosyaya veri yazma veya dizinde dosya oluşturma/silme izni.
- Execute (x): Dosyayı çalıştırma veya dizine erişme izni.
Bu izinler, üç farklı kullanıcı grubu için ayrı ayrı tanımlanır:
- Owner (u): Dosyanın sahibi olan kullanıcı.
- Group (g): Dosyanın ait olduğu grup.
- Others (o): Dosyanın sahibi veya grubunda olmayan diğer tüm kullanıcılar.
Sembolik gösterimde, izinler harflerle (r, w, x) ifade edilir. İzinleri eklemek veya kaldırmak için + ve – işaretleri kullanılır.
- u+rwx : Owner için read, write ve execute izni verir.
- g+r : Group için read izni verir.
- o-x : Others için execute iznini kaldırır.
Örnekler:
Owner (kullanıcı) için tüm izinleri verme:
chmod u+rwx /home/kemalb/test.txtBu komut, user için okuma, yazma ve çalıştırma izinleri verir.
chmod g+r /home/kemalb/test.txt
Bu komut, dosyanın ait olduğu gruba okuma izni verir.
2. Sayısal Gösterim (Rakamlarla İzinler)
Sayısal gösterimde, izinler üç basamaklı bir sayı ile ifade edilir. Her basamak, sırasıyla owner, group ve others için izinleri belirtir. Her izin türü bir sayısal değere karşılık gelir:
- Read (r) : 4
- Write (w) : 2
- Execute (x) : 1
Bu değerler toplanarak her bir kullanıcı grubu için izinler belirlenir. Örneğin:
- 7 (4+2+1) : Read, Write, Execute
- 6 (4+2) : Read & Write.
- 5 (4+1) : Read & Execute.
- 4 : Read
- 0 : Hiçbir izin yok.
Örnekler:
chmod 777 /home/kemalb/test.txt
Herkese tam erişim verir (read, write, execute).
chmod 660 /home/kemalb/test.txt
Owner ve group için read, write izni verir, diğerlerine hiçbir izin vermez.
4. İzinlerin Uygulanması
İzinleri düzenlemek için chmod komutu kullanılır. Bu komut, hem sembolik hem de sayısal gösterimle kullanılabilir.
- Sembolik Gösterim: chmod [kim][işlem][izinler] dosya
- Kim: u (sahip), g (grup), o (diğerleri), a (hepsi)
- İşlem: + (ekle), – (kaldır), = (ayarla)
- İzinler: r (okuma), w (yazma), x (çalıştırma)
- Sayısal Gösterim: chmod [izinler] dosya
- İzinler: Üç basamaklı sayı (örneğin, 755, 644, 750)
5. Örnekler
chmod u+rwx,g+r-x,o-rwx /home/kemalb/test.txt
- Sahibe tam erişim verir.
- Gruba okuma izni verir, çalıştırma iznini kaldırır.
- Diğerlerinden tüm izinleri kaldırır.
chmod 750 /home/kemalb/test.txt
- Sahip: 7 (4+2+1) → Tam erişim.
- Grup: 5 (4+1) → Okuma ve çalıştırma.
- Diğerleri: 0 → Hiçbir izin yok.
6. Sonuç
Linux’ta dosya izinleri, sistem güvenliği için kritik öneme sahiptir. İzinleri doğru şekilde yönetmek, yetkisiz erişimleri engeller ve sistemin güvenliğini artırır. Sembolik ve sayısal gösterimler, izinleri esnek bir şekilde yönetmemizi sağlar.
